شهر فرهنگي , فرهنگ شهري



رشد شهر نشيني و صنعتي شدن جوامع شهري و فرهنگ جامعه را به سرعت از اعتقادها و

آداب و سنن دور كرد و تمايل به زندگي امروزي و استفاده از رفاه و ارزشهاي مادي به

نوعي ارزش اجتماعي تبديل شد به گونه اي كه رشد تجملات و تزئينات در سيماي شهر و

خانه ها از هميشه نمايان تر شد و جامعه ها را از پايبندي به يكديگر و مناسبات خانوادگي و

خويشاوندي دور كرد .



در جوامع سنتي و روابط اجتماعي به هم پيوسته بود و باور هاي مشترك و مشخصي وجود

داشت و افراد همديگر را مي شناختند و اعتماد ميان افراد بيشتر بود و روابط اجتماعي بر

اساس آشنايي هاي دراز مدت و دوستي و مناسبات فاميلي و خانوادگي استوار و پايدار بود .

ولي جوامع بزرگ شهري امروز به خاطر وجود شرايطي خاص ، فرصتي براي شناختن افراد

نگذاشته است . افراد به جاي خانه و محيط زندگي در محيط كار با افراد بسياري روابط

برقرار مي كنند و اما به دليل شغلهاي متفاوت و موقعيت اجتماعي افراد و روابط با روابط

سنتي متفاوت است كه در اين ارتباط بيشتر به جاي وجود علايق و احساسات ، غلبه با

موقعيت اجتماعي افراد است .



در شهر هاي بزرگ تحرك اجتماعي و تغيير پايگاه طبقاتي به راحتي صورت مي گيرد و ضمن

آنكه نامتجانس بودن فرهنگ شهري بيشتر مواقع ، سازمان شكني اجتماعي و تغيير ساختار

سنتي را به همراه دارد . اين موضوع بيشتر ناشي از تراكم بالاي جمعيت و وجود فرهنگ هاي

گوناگون و رنگ باختن برخي از آنها و اختلاط با هويت شهري و گسترش منطقه هاي حاشيه

نشين و در نتيجه ايجاد فاصله ميان قشرهاي مختلف در اين جوامع است . امروزه شهرها

بيگانگي را در انسان ها تقويت مي كنند و احساس تنهايي و جدايي و تمايل به تنهايي را در

ميان طبقات مختلف جامعه رشد مي دهند .

وجود معضل هاي بزرگ شهري مانند ترافيك هاي سنگين و گسترده و بيكاري و كمبود و يا

گراني مسكن و گسترش جرم و جنايت و آلودگي هاي زيست محيطي و فرهنگي علاوه بر

گسترش زمينه هاي بي اعتمادي ميان انسانها اين احساس را در شهرنشينان ايجاد مي كند كه

شايد مسئولان شهري قادر به اداره شهر نيستند و اين امر در پاره اي مواقع ميل به قانون

گريزي را در جامعه دامن مي زند و جلوگيري از اين كار نيازمند برنامه ريزي هاي فرهنگي

و ايجاد بستر فعاليت هاي سالم و سازگار از سوي مديران و مسئولان است .





مديريت فرهنگي نياز ضروري



در اين چند سال افزايش جمعيت و گسترش ترافيك و آلودگي هاي زيست محيطي و

كمبود و گراني مسكن ذهن بسياري از برنامه ريزان شهري و مديران اجرايي شهر را بيش

از پيش به خود مشغول كرده بود و جلسه هاي بسياري هم براي حل آنها تشكيل شده و

مي شود , ولي همه اينها بيشتر با فيزيك و ظاهر شهرها در ارتباط است و ضمن اينكه

هنوز پاسخ منطقي و مناسب براي اين مسائل پيشنهاد نشده است ولي آنچه فراموش شده

نيازهاي فرهنگي و رسيدگي به آرمان ها و خواست هاي دروني جامعه است .



هر شهري در كنار ساخت فضاها و كالبد شهر و نيازمند برقراري روابط معقول بين محيط

طبيعي و فيزيكي با وضع اجتماعي و فرهنگي است . به طور معمول در كلانشهر ها و

شهر هاي بزرگ , ريشه بسياري از بحران هاي بزرگ و زنجيره اي را بايد در ضعف

فرهنگ بومي و محله اي دنبال كرد .



در شهر هايي كه زندگي ماشيني و روابط مجازي غربي , فروشگاههاي بزرگ , مراكز

فروش دور از منزل و نبود يا كمبود فضاها و عرصه هاي عمومي در محدوده محله ها و

نواحي , منجر به از بين رفتن روابط محله اي و منطقه اي شده است , خصوصي شدن

اوقات فراقت , گذراندن زمان زياد در منزل , كاهش ارتباط ميان همسايگان , نبود زمان

و فرصت كافي براي تخليه فشارهاي ناشي از مشكلات زندگي روزانه و مانند اينها

گسترش يافته و بر ايجاد و تشديد بحران هاي شهري موثر واقع شده است .



ضمن آنكه بي توجهي و آگاهي نداشتن حكومت هاي محلي يا همان شهرداري ها به

مسائل اجتماعي و فرهنگي روز زمينه را براي افزايش اين بحران ها و نابساماني هاي

شهري هموار كرده است . اين امر دليل محكمي بر نياز ضروري شهر ها به مديريت

كامل و جامع شهري در همه مسائل بويژه مسائل فرهنگي و اجتماعي است .



· فقر فضاهاي فرهنگي در شهر ها



هر چند وظايف شهرداري ها براي ما بيشتر در ظاهر شهر ها خلاصه و نمود داشته است ,

اما وظايف ديگري هم بر عهده شهرداري ها قرار دارد و حمايت از نهاد هاي متولي

فعاليت هاي هنري , سرگرم كننده , تفريحات جمعي , شهري و نظاير آنها ، حمايت و

تقويت فعاليت هاي فرهنگي و اجتماعي از آن جمله است .



در طول سه چهار سال گذشته توجهاتي به خرده فرهنگ هاي موجود در شهر بويژه در

محله ها شده است , اما بايد گفت كه بي توجهي به اين خرده فرهنگ ها و تلاش نكردن

براي بالابردن كيفيت شاخص هاي فرهنگي موجب شده برنامه هاي فرهنگي به نتيجه

نرسد. در كنار همه اين موارد وقتي فضاهاي فرهنگي ايجاد مي شود توجه به دو نكته

ضروري است :



1- شرايط جغرافيايي و بومي محله



2- توجه به نياز منطقه با در نظر گرفتن استاندارد هاي موجود



· اصلاح فرهنگ شهري راه حل بحران ها



برنامه ريزي شهرها نيازمند ايجاد هماهنگي ميان دستگاههاي تصميم گيرنده در حوزه

فرهنگي و اجتماعي است يعني شهرداري ها , وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي , وزارت

مسكن و شهرسازي , صدا و سيما , سازمان ميراث فرهنگي , سازمان تربيت بدني و

برخي ديگر از دستگاهها كه هر كدام به گونه اي داراي تجربياتي در برنامه هاي

فرهنگي , اجتماعي و تفريحي هستند . البته لازمه حل مسائل شهري و بحران ها اصلاح

رفتار شهروندان و وجود فرهنگ مناسب شهرنشيني است.دو مقوله اي كه پايه و اساس

پايداري و دوام هر شهر است .



فرهنگ در اينجا شامل موضوع هاي اجتماعي , هنري , ورزش همگاني , محيط زيست ,

محصولات فرهنگي , صوتي تصويري و خدمات آموزشي است . در چارچوب اين

حركت , ايجاد تعادل , تناسب و هماهنگي در برنامه ريزي هاي كلان شهري ضروري

است و همه اجزاي شهر بايد با در نظر گرفتن نقش فرهنگ در مناسبت هاي اجتماعي

شهر , تاسيسات شهري , نظام حمل و نقل و كالبد شهر و كاربري هاي شهري سعي كنند

تعادل لازم را بوجود آورند .

تبيين و تعيين مباني فرهنگ شهر نشيني براي همه مردم بويژه قشر جوان و نوجوان ,

برقراري زمينه مناسب براي رشد و اعتلاي اين فرهنگ و ارتقا و اصلاح فرهنگ همگاني

با تكيه بر مساجد و محله هاي شهر – كه پايگاه اصلي فعاليت هاي فرهنگي و آموزشي

شهري است – گامي موثر در دستيابي به شهر فرهنگي است .

البته ناگفته نماند ايجاد توسعه فضاهاي فرهنگي مانند فرهنگسراها , خانه هاي فرهنگ ,

كتابخانه هاي عمومي و تخصصي , نگار خانه ها , موزه ها و بنا هاي فرهنگي به فراخور

جمعيت محله ها و منطقه هاي شهري در حوزه فعاليت ها و برنامه هاي شهرداري هاست .